Klimaatverandering tast het vrouwenlichaam aan – van buiten én van binnen

We maken ons al jaren zorgen over klimaatverandering. Over smeltende ijskappen, overstromingen, bosbranden en zeespiegels die langzaam maar zeker stijgen. Het gesprek draait vaak om CO₂, energietransitie en biodiversiteit. Maar wat als we die discussie veel dichter bij huis zouden trekken? Wat als we klimaatverandering niet alleen zouden zien als een ecologisch of politiek probleem, maar als een directe en reële bedreiging voor de gezondheid van vrouwen – nu, vandaag?

In mei 2025 publiceerde het wetenschappelijke tijdschrift Frontiers in Public Health een studie die nauwelijks aandacht kreeg in de media, maar die een diep verontrustend signaal geeft. Onderzoekers onderzochten gegevens uit zeventien landen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika, een regio die al zwaar getroffen wordt door stijgende temperaturen. Ze ontdekten dat voor elke graad temperatuurstijging het aantal vrouwelijke kankers toeneemt met 173 tot 280 gevallen per 100.000 vrouwen. Ook de sterftecijfers stijgen met 171 tot 332 per 100.000. Eierstokkanker liet de sterkste toename zien, gevolgd door borstkanker. De wetenschappers waarschuwen dat deze cijfers niet alleen regionaal alarmerend zijn, maar vooral een waarschuwing vormen voor landen als Nederland, waar het klimaat tot voor kort gematigder was maar nu snel verandert.

Europa warmt namelijk sneller op dan het wereldgemiddelde. Sinds 1991 is de temperatuur hier met meer dan 1,5 graden Celsius gestegen. In steden als Parijs, Athene en Madrid ontstaan inmiddels hitte-eilanden, waar de temperatuur lokaal tot vijf graden hoger kan liggen dan in omliggende gebieden. Tegelijkertijd nemen extreme weersomstandigheden, luchtvervuiling en droogte in heel Europa toe. En precies in die omstandigheden leeft een bevolkingsgroep die bijzonder kwetsbaar is voor die veranderingen: vrouwen.

Het vrouwenlichaam is biochemisch anders opgebouwd dan dat van mannen. Vrouwen hebben gemiddeld een hoger vetpercentage, waarin vetoplosbare gifstoffen zoals BPA, dioxines en pesticiden zich kunnen ophopen. Tijdens de menstruatie, zwangerschap en borstvoeding is de lever extra belast, juist op momenten dat het lichaam optimaal beschermd zou moeten zijn. Onder invloed van hitte wordt de opname van schadelijke stoffen via de longen en huid versterkt. Tegelijkertijd worden hormonale processen verstoord, waaronder de afbraak van xeno-oestrogenen. Dat zijn stoffen uit de omgeving die zich in het lichaam gedragen als oestrogeen, en die een rol kunnen spelen in het ontstaan van hormoongerelateerde kankers zoals borst- en eierstokkanker.

De cijfers zijn duidelijk. Europa telt slechts tien procent van de wereldbevolking, maar bijna een kwart van alle kankerdiagnoses wereldwijd. Borstkanker is de meest voorkomende vorm van kanker bij Europese vrouwen. Ook het aantal gevallen van eierstok- en baarmoederkanker stijgt gestaag. Wanneer we deze bestaande ziektepatronen combineren met de extra belasting van klimaatstress – die bestaat uit hitte, luchtvervuiling, verminderde waterkwaliteit, verstoorde slaap en verhoogde oxidatieve stress – ontstaat een toxisch geheel waarin het lichaam structureel onder druk komt te staan.

En toch is er een sprankje hoop – dankzij technologie

Juist op het moment dat de druk op het vrouwenlichaam groeit, komt er hoop uit onverwachte hoek. In mei 2025 werd op het internationale ASCO-congres een grensverleggende studie gepresenteerd waarin kunstmatige intelligentie (AI) pathologen hielp om subtiele vormen van borstkanker beter te herkennen. Tot nu toe kwamen alleen vrouwen met een hoge expressie van het HER2-eiwit – ongeveer 20% van de gevallen – in aanmerking voor gerichte therapieën. Maar onderzoekers, onder leiding van dr. Marina De Brot uit São Paulo, lieten zien dat AI in staat is om ook lage of ultralage niveaus van HER2 betrouwbaar te detecteren.

Dat is revolutionair. Want het betekent dat tot wel 65% van de vrouwen met borstkanker – die eerder buiten beeld vielen – nu mogelijk behandeld kunnen worden met gerichte therapieën zoals antibody-drug conjugates. Deze medicijnen combineren antistoffen met chemotherapie, waardoor de behandeling preciezer en effectiever wordt. De AI-tool verhoogde de nauwkeurigheid van pathologen met bijna 22% en verminderde fouten bij HER2-ultralow classificaties van bijna 30% naar slechts 4%. Deze technologie redt levens. En dat is geen sciencefiction, maar realiteit in 2025.

Klimaatverandering zorgt niet alleen voor hittestress, maar ook voor meer ozon en fijnstof in de lucht. Deze stoffen veroorzaken oxidatieve schade aan cellen en kunnen DNA-mutaties stimuleren. Droogte tast de waterkwaliteit aan, waardoor concentraties van zware metalen en microplastics toenemen. Zorgsystemen raken sneller overbelast tijdens hittegolven, waardoor diagnoses en behandelingen vertragen. Bovendien leidt chronische blootstelling aan hitte tot verstoorde slaap, lagere melatonineproductie en een verminderd immuunsysteem. Het resultaat is geen acute crisis, maar een stille golf van uitputting, verstoring en ziekten die langzaam maar zeker terrein wint.

Als specialist in functionele gezondheid zie ik deze trend dagelijks terug in de praktijk. Steeds meer vrouwen melden zich met klachten die moeilijk te verklaren zijn binnen het klassieke medische model: extreme vermoeidheid, hormonale disbalans, concentratieproblemen, slaapproblemen, stemmingswisselingen, ontstekingen en een verzwakte weerstand. In veel gevallen ligt de oorzaak niet in het lichaam zelf, maar in de constante stroom van prikkels en belasting van buitenaf – waarvan klimaatstress een steeds grotere rol speelt.

Daarom pleit ik voor een fundamentele verandering in hoe we gezondheid benaderen. We kunnen niet langer uitsluitend denken vanuit ziektebehandeling. We moeten ons richten op preventie, op het versterken van het lichaam van binnenuit en op het verminderen van blootstelling aan schadelijke stoffen en processen. In mijn werk ontwikkel ik biochemische programma’s zoals ClearPhase, die gericht zijn op het herstellen van celfunctie, het optimaliseren van detoxificatie, het ondersteunen van hormonale balans en het activeren van mitochondriale energie. Dat zijn geen luxe keuzes. Dat zijn noodzakelijke strategieën in een wereld die structureel verandert.

Wat nodig is, is een systeem dat vrouwen centraal zet in beleid, onderzoek en preventie. Een systeem dat begrijpt dat hitte, luchtvervuiling en hormonale verstoring niet los van elkaar staan. En een visie op zorg die verder kijkt dan symptoombestrijding en zich richt op de kern: het zelfherstellend vermogen van het lichaam versterken in een tijd waarin alles van buitenaf harder trekt dan ooit tevoren.

Deze studie is een waarschuwing. Geen wetenschappelijk detail, maar een signaal om het roer om te gooien. Niet over tien jaar, maar vandaag. Want het klimaat verandert – en als wij onze aanpak niet meeveranderen, zal de gezondheidskloof voor vrouwen alleen maar groter worden.

Laten we van deze dreiging geen doemverhaal maken, maar een reden om in actie te komen. Gezondheid is geen vanzelfsprekendheid meer. Het is een bewuste keuze. En het is aan ons om vrouwen daarin te ondersteunen.